Cart

piątek, 09 wrzesień 2011

Dzień Pamięci Ofiar Gestapo - „LS-Deckungsgraben No. 8"

13 września 1939 policja niemiecka przejęła Dom Śląski, tworząc w nim swoją główną siedzibę. Odtąd było to miejsce kojarzone z hitlerowskim bestialstwem i terrorem wobec Polaków. Cztery lata temu, w rocznicę tych zajść, Muzeum Historyczne Miasta Krakowa oddział Ulica Pomorska po raz pierwszy zorganizowało obchody Dnia Pamięci Ofiar Gestapo. Celem uroczystości, które odbywają się od tamtej pory co roku we wrześniu,  jest zachowanie w pamięci krakowian i Małopolan tragicznej historii domu przy ul. Pomorskiej 2.

W tym roku Dzień Pamięci, obchodzony 9 i 10 września, był poświęcony Irenie Włodek z domu Kosteckiej (1914–1997), aresztowanej z mężem Romanem, rodzicami, siostrą, szwagrem i znajomymi i przesłuchiwanej przy ul. Pomorskiej 2 (na ścianach aresztu pozostał wykonany przez nią napis). W 1944 r. z więzienia przy ul. Montelupich trafiła do KL Ravensbrück, a następnie do KL Buchenwald. Irenie Włodek udało się przeżyć okupację - po wojnie mieszkała we Wrocławiu.

W piątek, 9 września obchody rozpoczęto poranną mszą świętą w kościele pw. św. Szczepana, przy ul. H. Sienkiewicza. Następnie przed budynkiem muzeum odbył się uroczysty apel ku czci ofiar gestapo. Przedstawiciele władz Krakowa i Małopolski, kombatanci, harcerze oraz żołnierze Wojska Polskiego złożyli kwiaty pod tablicą pamiątkową przy ul. Pomorskiej 2. W programie znalazło się oprowadzanie po niedawno otwartej wystawie stałej MHK, „Krakowianie wobec terroru 1939–1945–1956”.

Po południu Grupa Rekonstrukcji Historycznej Busko przygotowała rekonstrukcję niemieckiego stanowiska artylerii przeciwlotniczej, obok schronu przy pl. Inwalidów. Umundurowany działon był doskonale widoczny i słyszalny, co jakiś czas „strzelali” z działka 2cm FlaK 38, wykorzystując do tego sprężony gaz. Niemieckie holowane działo przeciwlotnicze kalibru 20 mm wzór 38 było automatyczną bronią przeznaczoną do zwalczania celów naziemnych i powietrznych. powstało w zakładach Mauser poprzez przekonstruowanie starszej wersji FlaK 30. FlaK 38 było bronią automatyczną zasilaną z 20 nabojowych magazynków pudełkowych, mogło prowadzić ogień pojedynczy oraz ciągły. Otwarcie ognia następowało po naciśnięciu pedału. Celowniczy miał do dyspozycji Flakvisier 38 (celownik mechaniczny, liniowy lub "automatyczny") przeciwko celom powietrznym i naziemnym oraz lunetę 3 x 8 przeznaczoną wyłącznie do celów naziemnych. W razie potrzeby do działka mogła zostać przymocowana osłona. Działko posiadało także lawetę, która umożliwiała nakierowanie na cel. Laweta była przystosowana do transportu kolejowego, przy pomocy ciężarówki oraz specjalnej przyczepki wzór 51 - Sonderanhänger 51 (Sd.Ah. 51). Przyczepka mogła być ciągnięta przez ludzi, konie lub pojazdy mechaniczne. Działko było wytwarzane do 1944 o łącznej produkcji ok. 18000 szt.

Schron Luftshutzdeckugsgraben No.8, do którego, po części dzięki rekonstruktorom, szybko ustawiła się spora kolejka, został przez nas udostępniony i oświetlony. W środku odtwarzaliśmy audycje radiowe z czasów wojny i sygnał alarmu w razie nalotu.

Następnym punktem programu było otwarcie na pl. Inwalidów wystawy plenerowej „Alarm powietrzny”, przygotowanej przez Muzeum Historyczne Miasta Krakowa i „Rawelin”. Po wystawie oprowadzał jej współautor i członek naszego stowarzyszenia, Mariusz Bembenek. Oprowadzanie trwało dłużej niż to było zaplanowane, ze względu na ogromne zainteresowanie tematem obrony przeciwlotniczej i liczne pytania zwiedzających. Później Mariusz zaprosił wszystkich na spacer po dawnej dzielnicy niemieckiej, gdzie oprócz schronów przeciwlotniczych, na murach kamienic zachowało się sporo oznaczeń wskazujących lokalizację ukryć dla ludności.

Przez park Krakowski (schron nr 7 i miejsce, w którym znajdował się wyburzony schron nr 6), przeszliśmy do ul. Karłowicza. Tutaj znajduje się chyba największe w Krakowie nagromadzenie strzałek pokazujących wejścia do schronów w piwnicach oraz napisów „NA”, oznaczających wyjście bezpieczeństwa. Jest nawet jedna litera „V”, symbol hitlerowskiej propagandy. Ulicą Karłowicza doszliśmy do ul. Szymanowskiego, żeby obejrzeć jedne z nielicznych zachowanych drzwi gazoszczelnych do schronu w piwnicy, a także poznać lokalizację nieistniejącego dziś schronu na rogu ulicy Czarnowiejskiej i Szymanowskiego. Kolejnym przystankiem był niewielki schron  nr 4 przy ul. Lea. Spacer zakończył się przy „dwójce”, schronie przy ul. Królewskiej, jednym z pierwszych obiektów obrony przeciwlotniczej wybudowanych w naszym mieście w czasie okupacji. Można było jeszcze podejść na przystanek tramwajowy u wylotu ul Urzędniczej, gdzie zachowała się klapka wodociągowa z napisem „Wasserwerk Krakau”.


Muzeum Historyczne Miasta Krakowa, Małopolskie Stowarzyszenie Miłośników Historii „Rawelin”, Rada Dzielnicy V Krowodrza zapraszają na wystawę

ALARM POWIETRZNY
Cywilna obrona przeciwlotnicza w Krakowie w latach 1918-1956

Kraków, plac Inwalidów, 9 - 23 września 2011
 

Materiały historyczne pochodzą ze zbiorów: Muzeum Historycznego Miasta Krakowa, Narodowego Archiwum Cyfrowego, Archiwum Państwowego w Krakowie, Muzeum Okręgowego w Tarnowie, Instytutu Pamięci Narodowej, Zgromadzenia Sióstr Miłosierdzia św. Wincentego a Paulo w Krakowie, Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau, Państwowej Straży Pożarnej w Krakowie oraz ze zbiorów prywatnych: Dominiki Sigsworth, Krzysztofa Bassary, Janusza Tomaszewskiego, Mariusza Bembenka, Dariusza Krzyształowskiego.

Opracowanie: Mariusz Bembenek, Tomasz Stachów.
Wystawę sfinansowano ze środków Gminy Kraków przekazanych przez Radę Dzielnicy V Krowodrza.

ZAPRASZAMY


W 2007 roku Muzeum Historyczne Miasta Krakowa oddział Ulica Pomorska zainicjowało coroczne obchody Dnia Pamięci Ofiar Gestapo, pragnąc zachować w pamięci krakowian i Małopolan tragiczną historię domu przy ul. Pomorskiej 2. Dzień ten jest obchodzony we wrześniu w związku z rocznicą przejęcia przez niemieckie formacje policyjne Domu Śląskiego (13 września 1939). W obchodach biorą udział kombatanci, przedstawiciele władz państwowych i lokalnych, kompania honorowa Wojska Polskiego, orkiestra wojskowa, uczniowie krakowskich szkół oraz mieszkańcy Krakowa i Małopolski. W programie obchodów znajdują się takie punkty jak uroczysty apel ku czci ofiar gestapo, złożenie kwiatów pod tablicą pamiątkową na fasadzie Domu Śląskiego przy ul. Pomorskiej 2, pokazy filmów archiwalnych czy prelekcje przygotowane przez pracowników oddziału Ulica Pomorska.

Tegoroczny Dzień Pamięci jest poświęcony Irenie Włodek z domu Kosteckiej (1914–1997). 27.05.1944 r., wskutek prowokacji konfidenta, została aresztowana przez gestapo wraz z mężem Romanem, rodzicami, siostrą, szwagrem i znajomymi z rodziny Świątków. Była przesłuchiwana w siedzibie gestapo przy ul. Pomorskiej 2 w Krakowie, gdzie na ścianach aresztu pozostawiła po sobie napis. W lipcu 1944 r. z więzienia przy ul. Montelupich 7 w Krakowie została przewieziona wraz z siostrą do KL Ravensbrück, a sierpniu 1944 r. do KL Buchenwald. Po wojnie mieszkała we Wrocławiu.

          PROGRAM OBCHODÓW:

  • 9 września (piątek): 

    9.00 - msza święta w kościele pw. św. Szczepana, ul. H. Sienkiewicza 19 
    10.00–10.50 - uroczysty apel ku czci ofiar gestapo i złożenie kwiatów przy tablicy pamiątkowej z udziałem żołnierzy Wojska Polskiego, ul. Pomorska 2 
    11.00–12.00 - oprowadzanie po wystawie stałej Krakowianie wobec terroru 1939–1945–1956, ul. Pomorska 2 
    16.00–21.00 - rekonstrukcja niemieckiego stanowiska artylerii przeciwlotniczej przez Grupę Rekonstrukcji Historycznej Busko, pl. Inwalidów (obok otwartego schronu) 
    16.30–21.00 - udostępnienie schronu przeciwlotniczego przez Małopolskie Stowarzyszenie Miłośników Historii „Rawelin”, pl. Inwalidów 
    16.55 – otwarcie wystawy plenerowej Alarm powietrzny, pl. Inwalidów 
    17.00–18.15 - oprowadzanie po wystawie plenerowej Alarm powietrzny i schronach przeciwlotniczych w dzielnicy Krowodrza 
    18.30–19.30 - oprowadzanie po wystawie stałej Krakowianie wobec terroru 1939–1945–1956, ul. Pomorska
  • 10 września (sobota): 

    10.00–17.00 - gra terenowa przygotowana przez MHK, „Gazetę Wyborczą” i Szczep 5 KDH „Wichry” im. hm. Stanisława Okonia ZHR, ul. Pomorska 2 
    11.00–13.15 - Sukienka była moim mundurem…. – spotkanie dotyczące roli kobiet podczas II wojny światowej w Krakowie, sala wykładowa LOK, ul. Pomorska 2. Aktywność obywatelska kobiet w II Rzeczpospolitej – wykład dr Dobrochny Kałwy. Trzy kobiety – jedna historia. Irena Włodek, Maria Dzieduszycka i Halina Świątek – wykład Dominiki Sigsworth. Najdroższy Tateniek – opowieść katyńska – fotokast (zwizualizowany reportaż radiowy) i spotkanie z autorką Magdaleną Wadowską 
    17.00–19.00 – projekcja filmu dokumentalnego Tonia i jej dzieci w reż. Marcela Łozińskiego, wprowadzenie i dyskusja – dr Joanna Preizner, ul. Pomorska 2
piątek, 09 wrzesień 2011