Temat 1
ZAGROŻENIE I ZWALCZANIE LOTNICTWA NIEPRZYJACIELSKIEGO
Lotnictwo współczesne, jego rola i zadania
Armie współczesne dysponują potężną techniką — szybkostrzelną bronią strzelecką i artylerią, czołgami, samochodami pancernymi, samolotami, nowoczesnym; środkami łączności, transportu itp. Ze wszystkich rodzajów współczesnej techniki wojskowej lotnictwo stanowi najbardziej ruchliwy, najbardziej dalekosiężny środek rażenia. Lotnictwo zdolne gest do szybkiego, a często niespodziewanego, zaskakującego działano i może stosować różnorodne środki walki, jak ogień karabinów maszynowych i działek lotniczych, bomby burzące, odłamkowe, zapalające, chemiczne i specjalne Poza tym może ono używać różnorodnych urządzeń do rozpylania, rozpryskiwania środków trujących. Ataki lotnicze na głębokie tyły nieprzyjaciela wykonywane były już w czasie pierwszej wojny światowej. Ale lotnictwo tego okresu znajdowało się jeszcze w stadium początkowego rozwoju Samoloty były ciężkie, mało zwrotne, posiadały mały udźwig bomb były słabo uzbrojone i mogły osiągać małą wysokość czyli tzw, „pułap". Osiągnięte rezultaty bombardowań w pierwszej wojnie światowej zapowiadały, że rozwój lotnictwa pójdzie w kierunku dalszego udoskonalenia wszystkich rodzajów lotnictwa a szczególnie lotnictwa bombowego.
Już pod koniec pierwszej wojny światowej znacznie zwiększono szybkość, pułap, uzbrojenie udźwig i zasięg samolotów. Zwiększa się również stale celność bombardowania lotniczego. O tempie rozwoju lotnictwa mogą świadczyć następujące cyfry: szybkość samolotów w 1918 roku wynosiła 100---150 km/godz.; w roku 1939 wynosiła 300 — 500 km/godz.; obecnie samoloty tłokowe rozwijają szybkość ponad 700 km/godz., a samoloty o napędzie odrzutowym ponad 1 000 km/godz. Zasięg działania samolotów w roku 1918 wynosił do 200 km, w 1939 — do 1 000 km, a obecnie ponad 10 000 km. Pułap (zdolność wznoszenia się samolotu) w roku 1918 wynosił około 3 000 m; w roku 1939 — 7 000 m; obecnie ponad 15 000 m. Udźwig bomb w roku 1918 dochodził do 500 kg; w roku 1939 do 2 000 kg; obecnie przekracza 10 000 kg. Tak więc w ciągu niecałych 35 lat swego rozwoju lotnictwo przeszło drogę od prymitywnych samolotów o niewielkiej szybkości i zasięgu do samolotów wielosilnikowych i odrzutowych.
Zagadnieniom lotnictwa bardzo wiele uwagi poświęcali uczeni rosyjscy. Michał Rykaczew badał siłę nośną śmigła, D. Mendelejew, Drzewiecki i wielu innych — to pionierzy lotnictwa, dzięki którym Rosja wysunęła się na pierwsze miejsce w dziedzinie teoretycznych badań nad lotnictwem. Uczeni rosyjscy zajmowali się nie tylko badaniami teoretycznymi. Już w lipcu 1882 roku utalentowany inżynier kapitan Możajski dokonał pierwszego w świecie lotu na samolocie własnej konstrukcji. Co prawda był to lot bardzo krótki (około 200 metrów), ale możliwość latania samolotami stała się rzeczywistością.
Uczeni na całym świecie zaczynają szukać nowych dróg, nowych rozwiązań konstrukcyjnych. Wśród nich przodują nazwiska teoretyków i konstruktorów rosyjskich, jak Ciołkowski, Jurjew, Czaplygin, Żukowski i wiele innych, które zapisały się w historii rozwoju lotnictwa złotymi zgłoskami. Wszystkie te prace i doświadczenia uczonych rosyjskich nie zostały jednak właściwie wykorzystane, ponieważ zacofane rządy carskie nie doceniały postępu technicznego i nie udzielały pomocy konstruktorom. Tymczasem za granicą wykorzystywano pomysły i doświadczenia rosyjskie przy budowie nowych typów samolotów. Dopiero Rewolucja Październikowa w Rosji i władza robotników i chłopów w Związku Radzieckim stworzyły możliwości twórczej pracy dla konstruktorów lotniczych. Dzięki pomocy Partii i Rządu oraz dzięki osobistej opiece Józefa Stalina rozwinął się w Związku Radzieckim potężny przemysł lotniczy, o którym nie mógł nawet marzyć żaden inny kraj. O tempie rozwoju przemysłu lotniczego w ZSRR i o jego rozmachu najlepiej świadczyć może fakt. ze tylko w drugiej pięciolatce całość produkcji przemysłu lotniczego zwiększyła się o 450%. Niebywale szybki rozwój radzieckiego przemysłu lotniczego stał się możliwy, zdecydowały bowiem o nim liczne, własne kadry techniczne oraz głośne już dziś nazwiska konstruktorów tej miary, co Jakowiew, Ławoczkin, Mikojan, Iljuszyn, Górewicz i innych.
Dzięki przyjaźni, pomocy i przykładów ZSRR Polska posiada obecnie silne i nowoczesne lotnictwo, jakiego nigdy dotychczas nie miała. Lotnictwo polskie, wyrosłe i okrzepłe u boku lotnictwa radzieckiego w bohaterskich zmaganiach w wojnie z faszyzmem hitlerowskim, posiada młode kadry pilotów, które nie tylko dysponują najnowocześniejszym sprzętem, ale przyjęły też wysoki kunszt pilotażu od radzieckich towarzyszy broni.
Współczesne lotnictwo dzielimy na:
1) lotnictwo cywilne,
2) lotnictwo wojskowe.
Zdajemy sobie doskonale sprawę z tego, jak wielkie usługi oddaje lotnictwo cywilne w życiu naszego państwa, np. w komunikacji, w ratownictwie sanitarnym, w akcjach podczas klęsk żywiołowych.
Lotnictwo wojskowe dzielimy najogólniej na:
a) lotnictwo lądowe, dzielące się dalej na lotnictwo bojowe i pomocnicze,
b) lotnictwo morskie — o tym samym podziale co lotnictwo lądowe.
Wojskowe lotnictwo lądowe w zależności od przeznaczenia i rodzaju samolotów dzieli się na następujące zasadnicze rodzaje:
— lotnictwo myśliwskie
— lotnictwo szturmowe
— lotnictwo bombowe bliskiego (LRBZ) i dalekiego (LRDAZ) zasięgu
— lotnictwo rozpoznawcze
— lotnictwo specjalne
— lotnictwo transportowe.
Podobnie przedstawia się podział lotnictwa morskiego, w skład którego wchodzi ponadto:
— lotnictwo torpedowe
— lotnictwo ratownictwa brzegowego.
Z kolei omówimy poszczególne rodzaje wojskowego lotnictwa lądowego.
Lotnictwo myśliwskie jest podstawowym środkiem służącym do zdobycia panowania w powietrzu nie tylko nad własnym terytorium, lecz również i nad obszarem zajmowanym przez nieprzyjaciela, w celu umożliwienia swobodnego działania lotnictwu .własnemu i wojskom lądowym. Lotnictwo myśliwskie wykonuje to podstawowe zadanie samodzielnie przez walkę i niszczenie samolotów myśliwskich oraz wypraw bombowych wroga lub współdziałając z innymi rodzajami lotnictwa i środkami obrony przeciwlotniczej. Inne zadania samolotów myśliwskich to ochrona własnych bombowców podczas nalotów na nieprzyjaciela, doprowadzenie ich do celu oraz obrona przed atakami wrogich myśliwców. Lotnictwo myśliwskie może przeprowadzać również rozpoznanie pola walki i bliskich tyłów nieprzyjaciela.
Zadania lotnictwa myśliwskiego są bardzo różnorodne, lecz dają się sprowadzić do trzech podstawowych działań:
1. wspieranie działań wojsk naziemnych,
2. niszczenie lotnictwa nieprzyjaciela,
3. osłanianie działań własnego lotnictwa bombowego, szturmowego i rozpoznawczego.
Dla wykonania tych zadań lotnictwo myśliwskie wyposażone jest w specjalny typ samolotów. Samoloty myśliwskie są bardzo szybkie, zwrotne i przeważnie jednoosobowe. Zasięg ich jest ograniczony i uzależniony od zapasu materiałów pędnych, wynosi przeciętnie do 700 km. Jednak samoloty myśliwskie, których zadaniem jest osłona działań własnego lotnictwa bombowego dalekiego zasięgu, są wyposażone w dodatkowe zbiorniki umożliwiające im wykonywanie lotów na dalsze odległości. Pułap (wysokość, na jaką samolot może się wznieść) wynosi ponad 15 000 m. Szybkość samolotów tłokowych dochodzi do 600—700 km/godz., a odrzutowych przekracza 1 100 km/godz. Na uzbrojenie samolotu myśliwskiego składają się działka (1—4), karabiny maszynowe oraz wyrzutnie rakiet. Samoloty myśliwskie wyposażone są w radio, które pozwala lotnikowi na porozumiewanie się z samolotami w powietrzu oraz na utrzymanie łączności z własnym lotniskiem.
Lotnictwo szturmowe, jako najmłodszy rodzaj lotnictwa, zostało po raz pierwszy użyte do działań wojennych przez Związek Radziecki. Na początku wojny lotnictwo szturmowe używane było tylko do wspierania działań własnych wojsk na polu walki, ale już w latach 1942—45 zostały sformowane większe jednostki szturmowe, które wykonywały zadania operacyjne, sięgając w głąb frontu nieprzyjaciela do 300 km. Głównym jednak zadaniem tego lotnictwa jest bezpośrednie wsparcie wojsk własnych. Zadanie to lotnictwo szturmowe wykonuje za pomocą karabinów maszynowych, działek i bomb niedużej wagi. Uzbrojenie samolotu szturmowego stanowią karabiny maszynowe i pociski rakietowe o dużej sile niszczycielskiej. Lotnictwo szturmowe działa zazwyczaj na małych wysokościach i lotu nurkowego i koszącego.
Lotnictwo bombowe jako broń zaczepna jest głównym elementem uderzenia w ręku dowództwa lotnictwa. Lotnictwo bombowe zdolne jest do wykonywania samodzielnych zadań strategicznych i operacyjnych oraz może współdziałać z wojskami lądowymi i marynarką.
W ubiegłej wojnie przed lotnictwem bombowym stanęły bardzo różne i rozległe zadania, które spowodowały, że podzielono je na dwa rodzaje:
a) lotnictwo bombowe bliskiego zasięgu (LBBZ),
b) lotnictwo bombowe dalekiego zasięgu (LBDAZ).
Lotnictwo bombowe bliskiego zasięgu wspiera bezpośrednio działania wojsk lądowych, niszczy siły żywe nieprzyjaciela i jego środki techniczne oraz atakuje tereny leżące w bezpośredniej bliskości frontu. Niszczy ono środki łączności, transport, dworce kolejowe i utrzymuje łączność z partyzantami. Samoloty LBBZ latają zazwyczaj pojedynczo lub w małych zespołach i bombardują z niedużych wysokości (300—500 m). Lotnictwo bombowe dalekiego zasięgu, zwane strategicznym, atakuje duże cele położone na dalekim zapleczu. LEDAZ wyposażone jest w samoloty wielosilnikowe o dużym zasięgu i pułapie oraz wieloosobowej załodze (5—15 ludzi). Silne uzbrojenie zapewnia im względnie skuteczną obronę przed napadem z powietrza. Lotnictwo to przeznaczone jest do wykonywania zadań samodzielnych w dzień i w nocy.
Imperialiści amerykańscy, hołdując zbankrutowanym teoriom wojny powietrznej, rozbudowują lotnictwo bombowe dalekiego zasięgu łudząc się, że jedynie za pomocą lotnictwa osiągnąć można zwycięstwo i upragnione, a nieosiągalne panowanie nad światem. Nie trzeba chyba udowadniać błędności tej reakcyjnej teorii. Przykład faszyzmu niemieckiego, który chciał osiągnąć w ostatniej wojnie zwycięstwo za pomocą czołgu i samolotu, jest najlepszą odpowiedzią na tego rodzaju teorie. Toczona obecnie przez imperializm światowy wojna w Korei z żelazną konsekwencją przypomina, że hołdowanie błędnym ludobójczym teoriom zrodzić może tylko — klęskę.
Lotnictwo bombowe ze względu na charakter atakowanych celów oraz ilość użytych samolotów może wykonywać następujące rodzaje nalotów:
— naloty zmasowane, które ze względu na cel, pogodę i czas wykonania mogą nosić charakter nalotu ześrodkowanego, falowego łub nocnego,
— naloty dużych grup,
— naloty małych grup,
— naloty pojedynczych samolotów.
Zmasowane naloty (ześrodkowane, falowe i nocne) przeprowadza się na tego rodzaju obiekty, których zburzenie lub zniszczenie obniża w znacznym stopniu potencjał wojenny nieprzyjaciela osłabia jego wolę i możliwość stawiania oporu. Celami takimi są zazwyczaj duże ośrodki przemysłowe, centra ekonomiczne lub polityczne kraju, obiekty wojskowe o znaczeniu operacyjnym lub strategicznym. W zmasowanych nalotach biorą udział duże siły lotnictwa (armie lotnicze) pod silną osłoną myśliwców. Zmasowane naloty ześrodkowane i falowe przeprowadza się w dzień. Pierwsze — z dużych wysokości przy dobrej widoczności lub spoza chmur przy użyciu celowników radiolokacyjnych. Drugie — podczas złej widoczności i przy słabym systemie obrony przeciwlotniczej, przy małej osłonie własnego lotnictwa myśliwskiego. Przy zmasowanym nalocie falowym samoloty nadlatują na cel na różnych wysokościach i z różnych kierunków w niedużych zespołach. Zmasowane naloty nocne wykonuje się na cele silnie bronione w ciągu dnia przez środki obrony przeciwlotniczej. Tego rodzaju nalot przeprowadzają pojedyncze samoloty (rzadko małe zespoły) nadlatując kolejno na cel z różnych kierunków i na różnych wysokościach. Naloty dużych grup samolotów organizowane są podobnie jak zmasowane naloty ześrodkowane. Bierze w nich udział mniejsza ilość samolotów niż w nalocie zmasowanym. Celem nalotu dużych grup samolotów są obiekty o znaczeniu operacyjnym, jak węzły kolejowe, duże mosty, fabryki, bazy morskie lub rzeczne. Naloty małych grup oraz pojedynczych samolotów kierowane są przeciwko walczącym na froncie oddziałom wojsk. Wykonują je pojedyncze samoloty lub zespoły do 60 samolotów.
Podczas wykonywania zadań bojowych samoloty bombowe mogą dokonać bombardowania z lotu poziomego, ślizgowego lub nurkowego. Bombardowanie z lotu poziomego polega na tym, że samolot nadlatuje nad cel i zrzuca bomby, lecąc z jednakową szybkością na tej samej wysokości. Bombardowanie z lotu ślizgowego wykonuje się pod kątem około 50°, zwłaszcza gdy cel jest wąski i długi. Bombardowanie z lotu nurkowego wykonuje się pod kątem 80°, a nawet 80°, szczególnie na małe cele, jak mosty, radiostacje, oddzielne budynki przemysłowe, statki morskie itp. Lotnictwo rozpoznawcze oddaje duże usługi, dostarczając dowódcom i sztabom aktualnych wiadomości o siłach nieprzyjaciela i rozlokowaniu ich na froncie. Dostarcza ono ponadto wiadomości z głębi frontu o ruchu transportów.
Samoloty rozpoznawcze zaopatrzone są w aparaturę foto i radiostację nadawczo-odbiorczą dużej mocy, za pomocą której przekazują one wyniki przeprowadzonego rozpoznania. Lotnictwo rozpoznawcze unika w zasadzie walki z samolotami nieprzyjaciela, ponieważ głównym jego zadaniem jest rozpoznanie. Podstawowym jego zadaniem jest fotografowanie, ugrupowań wojsk nieprzyjaciela, umocnień i ważnych obiektów o znaczeniu wojskowym i gospodarczym. Dane fotograficzne uzupełnia lotnictwo rozpoznawcze obserwacją wzrokową. Zadaniem lotnictwa rozpoznawczego jest w pewnych wypadkach korygowanie (poprawianie) ognia artylerii. Lotnik obserwuje z samolotu, jak układają się pociski własnej artylerii, i przez radio informuje o tym dowódców artylerii.
Lotnictwo specjalne stanowią samoloty łączności oraz samoloty sanitarne. Samoloty łączności utrzymują łączność pomiędzy walczącymi na froncie oddziałami, ich sztabami oraz sztabami wyższych szczebli znajdującymi się w głębi kraju. Samoloty przewożą rozkazy, meldunki i pocztę oraz mogą być użyte do przewożenia osób, bagażu, amunicji itp. Samoloty sanitarne służą wyłącznie do przewozu ciężko rannych i chorych, wymagających natychmiastowej operacji lub zabiegu oraz do przewożenia personelu lekarskiego, narzędzi chirurgicznych, leków i opatrunków.
Wreszcie ostatnim z rodzajów wojskowego lotnictwa lądowego jest lotnictwo transportowe, które służy do transportowania wojsk desantowych, oddziałów lądowych, sprzętu bojowego i żywności. Samoloty transportowe posiadają najczęściej 2, 4 lub 6 silników. Szybkość ich jest nieduża i wynosi około 400 do 600 kilometrów na godzinę. Samoloty transportowe uzbrojone są zazwyczaj w kilka karabinów maszynowych. Podczas wykonywania zadania osłonę ich stanowi własne lotnictwo myśliwskie. Podstawową właściwością samolotów transportowych jest ich pojemność i duży udźwig. Wojskowe lotnictwo morskie wchodzi zazwyczaj w skład sił morskich i współpracuje ściśle z marynarką wojenną. Podobnie jak wojskowe lotnictwo lądowe, dzieli się ono na kilka rodzajów, z których omówiono już wyżej lotnictwo myśliwskie, lotnictwo bombowe bliskiego i dalekiego zasięgu, lotnictwo rozpoznawcze oraz transportowe.
Poza wymienionymi rodzajami lotnictwa wojskowego lotnictwo morskie dysponuje ponadto samolotami torpedowymi, które są odpowiednikami lotnictwa szturmowego na lądzie, oraz samolotami ratownictwa brzegowego. Samoloty morskie są przystosowane do startowania i „lądowania" na wodzie. Zaopatrzone są one w pływaki lub zbudowane w kształcie łodzi, co umożliwia im pracę na morzu. Samoloty torpedowe służą do atakowania i zatapiania okrętów nieprzyjaciela i działają w sposób podobny do szturmowców na lądzie, atakując cel z lotu nurkującego. Samoloty torpedowe mają znaczny udźwig i mogą unieść 1—2 torpedy o wadze łącznej 1,3 tony, które stanowią ich główne uzbrojenie. Podobnie jak szturmowce, samoloty torpedowe są uzbrojone dodatkowo w działka (2—6) i karabiny maszynowe.
Samoloty ratownictwa brzegowego wykonują zadania kontroli wybrzeża i udzielania pomocy okrętom wojennym i statkom morskim. Lotnictwo ratownictwa brzegowego składa się z samolotów zbliżonych w budowie i uzbrojeniu do lądowych samolotów bombowych bliskiego zasięgu.
Wymienione rodzaje wojskowego lotnictwa lądowego i morskiego znane są obecnie jako rodzaje zasadnicze. Należy jednak pamiętać, że wciąż postępująca naprzód technika wojenna i wzrastające potrzeby wojny mogą powołać do służby nowe, nie używane obecnie rodzaje lotnictwa wojskowego.
Środki rażenia stosowane przez lotnictwo
Bronią zaczepną lotnictwa wojskowego są bomby i torpedy, za pomocą których wykonuje ono większość swych zasadniczych zadań. Ponadto wszystkie samoloty bojowe posiadają uzbrojenie obronne (szybkostrzelne działka i broń maszynową dużego kalibru oraz wyrzutnie rakietowe), które umożliwiają im prowadzenie walki w powietrzu oraz atakowanie niektórych celów naziemnych. W celu niszczenia żywych sił na froncie oraz miast osiedli i obiektów nieprzyjacielskich położonych poza linią frontu, stosuje lotnictwo podczas napadów z powietrza' różnorodne środki, rażenia, do których między innymi należą również desanty powietrzne.
Lotnicze środki rażenia dzielimy na trzy zasadnicze grupy:
1. amunicję lotniczą,
2. bomby lotnicze,
3 inne środki napadu lotniczego (np. desant).
Amunicję lotniczą stanowią pociski zwykłe, smugowe, zapalające i przeciwpancerne, używane w lotniczych karabinach maszynowych o kalibrze 7,85 mm i 12,7 mm oraz pociski działek lotniczych. które mają większy kaliber — od 32—75 mm. Pociski do działek lotniczych dzieli się na burzące, odłamkowe, specjalne (zapalające dymne, gazowe itp.). Działka lotnicze oraz karabiny maszynowe używane są do walki powietrznej, do atakowania stanowisk ogniowych artylerii, broni maszynowej i siły żywej wroga. Do zwalczania celów naziemnych ruchomych, jak lokomotywy, czołgi, samochody pancerne i pojazdy mechaniczne, używa się przeważnie tylko samych działek.
Zasadniczą bronią lotnictwa są bomby, za pomocą których wykonuje ono większość swoich zadań.
Bomby stosowane przez lotnictwo dzielimy na:
1. bomby głównego przeznaczenia:
— zapalające
— burzące
— odłamkowe
— przeciwpancerne
— mostowe
— wypełnione środkami trującymi lub bakteriami
2. bomby przeznaczenia pomocniczego:
— świetlne
— dymne
— propagandowe.
Zanim scharakteryzujemy poszczególne rodzaje bomb, należy stwierdzić, że każda bomba składa się z trzech zasadniczych części:
1. korpusu (wykonanego z żeliwa, blachy stalowej, blachy zwykłej lub stopów palnych), który ma kształt wrzecionowaty lub cylindryczny,
2 brzechwy sterowniczej, wykonanej ze zwykłej blachy, bakelitu lub podobnych materiałów,
3. głowicy z zapalnikiem.
Poza tym na korpusie większej bomby zrobione są specjalne uchwyty (zaczepy), za pomocą których bomba podwieszona jest w czasu' transportowania jej przez samolot. Małe bomby umieszczone są w specjalnych kasetach czyli tzw. zasobnikach, w kadłubie lub w skrzydłach samolotu. Na specjalną uwagę zasługuje zapalnik i ładunek wybuchowy, którym wypełniony jest korpus. Zapalniki mogą być umieszczone w głowicy (najczęściej), korpusie lub dnie bomby lotniczej. Rozróżniamy zapalniki o działaniu natychmiastowym oraz z krótką lub długą zwłoką. Zwłoka może trwać od kilku sekund do 80 godz., w zależności od rodzaju zapalnika (uderzeniowy, zegarowy, chemiczny itp.).
Omówimy teraz poszczególne rodzaje bomb.
Bomby zapalające stanowią jeden z najbardziej groźnych środków ataku powietrznego na miasta i osiedla. Powodują one częstokroć większe straty niż bomby burzące, szczególnie wówczas gdy ludność, nie umiejąc podjąć z nimi walki, dopuści do powstania i rozprzestrzenienia się wielkich pożarów. Należy zapamiętać sobie jako /osadę, ze w momencie upadku bomby zapalającej walka z nią jest stosunkowo łatwa, później — bardzo trudna. Jako ładunek dla bomb zapalających stosowane są materiały wydzielające przy spalaniu dużo ciepła (do 2 500—3 000° C).
Omówimy najważniejsze z nich.
Środki zapalające używane do wypełniania bomb zapalających możemy podzielić na trzy podstawowe grupy:
— metale palne oraz ich mieszaniny i stopy
— palne substancje nieorganiczne
— palne substancje organiczne.
Do metali łatwo palnych zalicza się między innymi sód, potas, glin, magnez. W warunkach bojowych używa się ich zwykle w mieszaninie z innymi substancjami (np. z termitem) lub w stopach (stop magnezowy — elektron). Charakterystyczną cechą spalania się metali łatwo palnych jest wysoka temperatura (do 3 000° C), jaskrawy płomień oraz spalanie się bez dużych rozprysków płomieni na miejscu upadku bomby. Palne substancje nieorganiczne stosowane były podczas pierwszej wojny światowej oraz w ostatniej wojnie jako środki zapalające w mieszaninach. Używano ich również w połączeniu z innymi grupami środków zapalających, np. z termitem. W grupie palnych substancji nieorganicznych szerokie zastosowanie znalazł fosfor, który jako materiał zapalający pali się przy względnie niewysokiej temperaturze wynoszącej około 900° C. Fosfor używany był czasami w roztworze siarczku węgla. Charakterystyczną cechą palenia się fosforu są dalekie (do 20 m) rozpryski płonących kropel fosforu, które mogą spowodować dodatkowe ogniska pożaru oraz wytwarzanie się gęstej chmury gryzącego dymu.Do palnych substancji organicznych należą: ropa, mazut, nafta, benzyna, benzol, siarczek węgla i inne. Substancje te mogą być używane jako mieszanka w bombach termitowych, mogą też być rozpryskiwane i podpalane za pomocą specjalnych urządzeń. Płyny łatwopalne stosowane są również w postaci zgęszczanej jak np. napalm stosowany przez imperialistycznych ludobójców w Korei. Napalm jest galaretowatą masą wytwarzającą przy spalaniu się temperaturę około 1 800°C i łatwo przylepiającą się do każdej powierzchni.
Bomby zapalające oraz sposoby walki z nimi będą jeszcze tematem osobnego wykładu.
Bomby burzące używane są do burzenia obiektów, zakładów pracy, zabudowań mieszkalnych, stacji kolejowych, mostów itp. Bomby zrzucane z samolotu spadają w dół własnym ciężarem. Szybkość spadania bomby zależy od jej ciężaru i od wysokości, z jakiej została zrzucona. W chwili uderzenia w cel zapalnik powoduje zapalenie się materiału wybuchowego, którym bomba jest wypełniona. Przy spalaniu się materiału wybuchowego wytwarza się bardzo duża ilość gazów, które nie mając ujścia powodują rozerwanie korpusu bomby i wytwarzają przez to fale powietrza zwane podmuchem. Fale te powodują uszkodzenie lub zniszczenie celu (np. budynku nawet wówczas, gdy bomba nie trafi bezpośrednio w cel. Wielkość i rozmiary zniszczeń zależą od ilości materiału kruszącego w bombie i od odległości wybuchu bomby od celu. Przy wybuchu bomby burzącej ludzie mogą być rażeni odłamkami korpusu bomby i odłamkami burzonego celu.
Bomby odłamkowe powodują niszczenie sił żywych, tj. ludzi i i zwierząt. Przy wybuchu, bomby te, dzięki odpowiedniej budowie korpusu, dają dużą ilość odłamków, które rozlatują się nad ziemią na wszystkie strony i mogą razić na dużych odległościach nawet do 500 m. Bomby odłamkowe nie są zbyt groźne dla mieszkańców mi ponieważ murowane budynki prawie całkowicie zabezpieczają od odłamków.
Bomby przeciwpancerne stosowane są do burzenia celów specjalnie wzmocnionych, jak schronów podziemnych, obiektów Woj i owych umieszczonych pod ziemią i innych budowli o specjalnej konstrukcji.
Bomby mostowe używane są do niszczenia mostów o bardzo mocnej konstrukcji, dlatego też czerep bomby tego typu wykonany jest ze stali. W bombach mostowych używa się zapalników o działaniu natychmiastowym.
Bomby chemiczne używane są do skażania części terenu lub poszczególnych obiektów. Bomby takie napełnione są skroplonym (płynnym), lotnym lub stałym środkiem trującym, który po rozerwaniu się bomby zaczyna parować i rozprzestrzeniać się w terenie.
Poza omówionymi rodzajami bomb do lotniczych środków rażenia zaliczamy również bomby latające i pociski rakietowe. V-1 była typową bombą latającą, którą używano jako bombę burzącą.
V-1 składała się z:
1. korpusu bomby wraz z głowicą,
2. dużego prostokątnego skrzydła,
3. przyrządów sterowniczych,
4. aparatury napędzającej.
Bomba ta wypełniona była 1 000-kilogramowym ładunkiem materiału wybuchowego (amatol). Waga bomby wynosiła około 2 tysięcy kilogramów. Start V-1 odbywał się ze specjalnej wyrzutni (katapulty). Bomba była poruszana silnikiem odrzutowym, umieszczonym w tylnej części korpusu bomby, a donośność jej wynosiła około 400 km. V-1 nie zdała jednak egzaminu, gdyż była ona zbyt kosztowna i jak wykazują statystyki, na 2 500 sztuk wyrzuconych bomb zniszczono zaledwie taką samą ilość budynków, przy czym straty w ludziach były stosunkowo minimalne. Poza tym V-1 ze względu na małą szybkość była zestrzeliwana przez samoloty myśliwskie i artylerię przeciwlotniczą. Użyta w późniejszym okresie ostatniej wojny bomba V-2 była pociskiem rakietowym. Ważyła ona około 8 tys. kilogramów i zużywała 10 razy więcej paliwa niż V-1 (około 7 — 8 tysięcy litrów). V-2 miała podobne wady jak V-l, była zbyt kosztowna, powolna i bardzo niecelna.
Wreszcie ostatni rodzaj środków rażenia to „żywe środki rażenia“ — desanty lotnicze, które dzielimy na;
1. desanty taktyczne,
2. desanty operacyjne.
Desanty taktyczne to zazwyczaj małe grupki ludzi zrzucane głównie na obszar przyfrontowy. Mają one zadanie przeprowadzania działań wojennych o ograniczonym zasięgu na bliskich tyłach nieprzyjaciela. Desanty operacyjne wykonują duże oddziały wojsk spadochronowych, które otrzymują poważne zadania bojowe, jak niszczenie na głębokich tyłach wroga ważnych ośrodków przemysłowych, komunikacyjnych, łączności oraz szerzenie paniki i dezorganizacji na zapleczu.
Wojskowe środki obrony przeciwlotniczej
Pod nazwą „obrona przeciwlotnicza" rozumiemy czynne zwalczanie środków napadu powietrznego nieprzyjaciela za pomocą środków wojskowych oraz skoordynowaną akcję obronną i ratowniczą wykonywaną przez czynniki państwowe i całe społeczeństwo. Akcja ta ma utrudnić nieprzyjacielowi wykonanie zadań oraz zabezpieczyć normalne warunki życia kraju. Doświadczenia Wielkiej Wojny Narodowej Związku Radzieckiego z 1941 — 1945 roku wykazały, że tam gdzie była należycie zorganizowana obrona przeciwlotnicza, nieprzyjaciel wobec grożącego mu niebezpieczeństwa rezygnował z wykonania zadania bojowego, nie docierając do wyznaczonego celu. W wyniku doskonale zorganizowanego przez Armię Radziecką współdziałania lotnictwa myśliwskiego i artylerii przeciwlotniczej, często samoloty faszystowskie nie potrafiły wyłamać nawet nocnych nalotów na wyznaczone obiekty. Na stolicę Związku Radzieckiego faszyści usiłowali w sumie dokonać ponad 8 tysięcy nalotów, grupami po 200—300 samolotów każda. Z tej ogromnej liczby zaledwie kilka pojedynczych samolotów zdołało przedrzeć się nad Moskwę, Fakt ten stanowi najlepszy przykład dobrze zorganizowanej obrony przeciwlotniczej, która składa się z dwóch zasadniczych elementów: ze środków wojskowych — lotnictwa myśliwskiego, artylerii przeciwlotniczej, balonów zaporowych i innych — które biorą bezpośredni udział w niszczeniu samolotów wroga, oraz ze środków terenowych przeznaczonych do utrudniania wykonania napadów lotniczych i do likwidacji ewentualnych skutków tych napadów.
Do wojskowych środków obrony przeciwlotniczej zaliczamy:
— lotnictwo myśliwskie
— artylerię przeciwlotniczą
— przeciwlotnicze karabiny maszynowe
— reflektory
— balony zaporowe
— służbę obserwacyjno-meldunkową
— posterunki radiolokacyjne.
Lotnictwo myśliwskie jest najlepszym i najskuteczniejszym środkiem zwalczania lotnictwa nieprzyjaciela. Lotnictwo myśliwskie zdolne jest do wywalczenia i utrzymania panowania w powietrzu, do zniszczenia sił powietrznych nieprzyjaciela na jego lotniskach i bazach przyfrontowych oraz w powietrzu. Lotnictwo to wyposażone jest w samoloty jedno- i dwuosobowe o dużej szybkości wznoszenia się (około 2—2,5 km/min.), wielkim pułapie, dużej poziomej szybkości lotu oraz o wielkiej zwrotności. Wymienione właściwości pozwalają samolotowi myśliwskiemu wznieść się szybko w powietrze, nabrać odpowiedniej wysokości, nawiązać w, krótkim czasie styczność z samolotem nieprzyjacielskim i zaatakować go z wygodnej dla siebie pozycji. Samolot myśliwski jednoosobowy prowadzi walkę w dzień i w nocy z samolotami wroga. Uzbrojenie jego stanowią sprzężone karabiny maszynowe dużego kalibru lub działka małego kalibru, strzelające przez śmigło samolotu w kierunku lotu. Samoloty dwuosobowe mogą być uzbrojone w karabiny maszynowe i działka, strzelające z wieżyczek obrotowych i przez śmigło. Zadaniem lotnictwa myśliwskiego jest zwalczanie w powietrzu samolotów bombowych nieprzyjaciela, rozbicie ich szyków bojowych niedopuszczenie bombowców do obiektów napadu i zrzucenia bomb na cel. Sposób działania samolotów myśliwskich polega na tym, że dozorują one powietrze na prawdopodobnych kierunkach lotu lotnictwa nieprzyjacielskiego (aby zaatakować je w drodze do celu) lub stacjonują na swoich lotniskach, z których wylatują po zaalarmowaniu ich, w celu zaatakowania pojedynczych samolotów lub całe, wyprawy bombowej nieprzyjaciela. Lotnictwo myśliwskie rozpoczynają swoje ataki daleko od bronionego obiektu (60—80 km) i kontynuuję walkę do czasu zbliżenia się lotnictwa bombowego nieprzyjaciela do strefy ognia artylerii przeciwlotniczej. Lotnictwo myśliwskie współdziała w ten sposób ze środkami ogniowymi obrony naziemnej. Samoloty myśliwskie działają przeważnie w zespole.
Środki ogniowe obrony przeciwlotniczej obejmują artylerii przeciwlotniczą oraz karabiny maszynowe środki ogniowe obrony przeciwlotniczej zwalczają samoloty wroga na pewnych określonych odległościach od bronionego obiektu. Zadaniem środków ogniowych jest niedopuszczenie do bombardowania celów wybranych przez lotnictwo nieprzyjacielskie. Środki ogniowe oprócz strat materialnych, które zadają samolotom wroga, wywierają demoralizujący wpływ na załogi samolotów, zmuszając niejednokrotnie lotników do zaniechania ataku lub do bombardowania celu z dużych, wysokości, co poważnie obniża celność bombardowania.
Działa przeciwlotnicze mogą prowadzić ogień okrężny pod kątem 85° do poziomu. Szybkostrzelność współczesnych dział przeciwlotniczych jest bardzo duża i dochodzi w średnich kalibrach do 15 - 20 strzałów na minutę, a w działach o małych kalibrach do 80 — 150 strzałów i więcej. Największa donośność artylerii przeciwlotniczej dochodzi:
— w płaszczyźnie pionowej do około 11 tys. metrów,
— w płaszczyźnie poziomej do około 16 tys. metrów.
Artylerię przeciwlotniczą rozmieszcza się pierścieniem wokół obiektu czy miasta. W zależności od ważności obiektu tworzy się jeden lub kilka pierścieni. Pierścień zewnętrzny artylerii przeciwlotniczej może być wysunięty na odległość do 20 km od bronionego obiektu. W niektórych wypadkach (np. w mieście) środki ogniowe rozmieszcza się wewnątrz obiektu. Artyleria przeciwlotnicza prowadzi ogień, strzelając podczas dnia przy pomocy przyrządów optycznych, natomiast w nocy zwalcza samoloty nieprzyjaciela za pomocą radiocelownika lub współdziałając z reflektorami, które oświetlają i wyszukują samoloty wroga.
Przeciwlotnicze karabiny maszynowe (o większym kalibrze niż normalne) prowadzą ogień do samolotów, działających na małych wysokościach do 1 500—2 500 metrów. Karabiny zajmują stanowiska na dachach wysokich budowli, aby mieć dobrą obserwację i dobre pole ostrzału. Oprócz specjalnych karabinów maszynowych przeciwlotniczych mogą być użyte, szczególnie do ostrzeliwania samolotów lecących na wysokości do 1 000 m, również zwykłe karabiny maszynowe specjalnie przygotowane do TOPL.
Reflektory przeciwlotnicze ułatwiają artylerii przeciwlotniczej celne strzelanie w nocy, a myśliwcom wyszukiwanie samolotów nieprzyjacielskich. Reflektory rzucają snopy światła o bardzo wielkiej mocy (kilka do kilkuset milionów świec) na znaczne odległości (do 6—8 km, a bardziej nowoczesne do 13 km), oświetlając samoloty wroga i oślepiając ich załogi. W ten sposób reflektory utrudniają wykonanie zadania samolotu wroga i ułatwiają własnemu lotnictwu i artylerii ich zwalczanie.
Do obrony ważnych obiektów przemysłowych, węzłów komunikacji oraz większych miast i osiedli używa się również balony zaporowe jako uzupełnienie lotnictwa myśliwskiego i środków ogniowych obrony przeciwlotniczej. Balony umocowane są do silnych lin stalowych i wypuszczane w górę za pomocą dźwigarek samochodowych na wysokość 4—6 km. Przez stosowanie balonów zaporowych zmusza się samoloty nieprzyjacielskie do lotu na wysokich pułapach, co bardzo utrudnia wykonanie zadań lotnictwa. Poza tym same balony i liny przytrzymujące je stanowią poważne niebezpieczeństwo dla samolotów wroga, szczególnie w nocy lub w mglistą pogodę. Balony rozmieszcza się w szachownicę na przypuszczalnych kursach bojowych samolotów.
Służba obserwacyjno-meldunkowa ma zadanie wykrywać, rozpoznawać samoloty nieprzyjacielskie i uprzedzać o ich kursach (kierunkach lotu) właściwe dowództwa obrony przeciwlotniczej.
Posterunki radiolokacyjne W czasie ostatniej wojny znalazł szerokie zastosowanie radar działający na zasadzie odbicia fal radiowych. Zasadę odbicia fal radiowych odkrył w 1895 roku wielki znany rosyjski Popow — wynalazca radia. Udoskonalenia w tym kierunku doprowadziły w ostatniej wojnie do szerokiego stosowaniu radaru umożliwiając wykrywanie na bardzo duże odległości samolotów w powietrzu, okrętów na morzu itd. Sposób umiejscawiania (wykrywania) na odległość samolotów i okrętów za pomocą urządzeń radiolokacyjnych nazywamy radiolokacją. Za pomocą urządzeń radiolokacyjnych możemy z największą dokładnością wykryć i określić położenie nieprzyjacielskiego samolotu, tak w dzień jak i w nocy, w czasie pogody i mgły oraz przy bardzo dużym zachmurzeniu. Radiolokacja pozwala nam wykryć samoloty już na odległość około 300 km. Umożliwia ona również zaalarmowanie na czas o grożącym niebezpieczeństwie nalotu i niszczenie zbliżających się samolotów wroga przez własne lotnictwo i środki ogniowe.
Środki obrony przeciwlotniczej stanowią barierę potężną i trudną do przebycia dla lotnictwa wroga. Zdolne są one do przetrzymania napadu z powietrza oraz do skutecznej ochrony mieszkańców miast, osiedli i wsi przed groźbą nalotów. Opisane wyżej współczesne środki obrony przeciwlotniczej nie wyczerpują jednak całego pojęcia „obrona przeciwlotnicza".
Uzupełnieniem obrony przeciwlotniczel wykonywanej przez siły zbrojne jest Terenowa Obrona Przeciwlotnicza wykonywana w zorganizowany sposób przez cały naród.